“Cũng như bao người lính khác, nhiều Cựu chiến binh, thương binh vẫn phải lao động, lăn lộn lo toan cuộc sống đời thường. Thế nhưng, rất nhiều người trong số họ vẫn miệt mài đi tìm hài cốt, mộ đồng đội…”.
Tạm gác lại cuộc sống thường nhật
Những ngày đầu tháng 6 năm 2021, tôi tìm về thôn Sơn Hiệp, xã Thọ Sơn, huyện Bù Đăng, tỉnh Bình Phước gặp Cựu chiến binh (CCB), thương binh Vũ Đình Luật. Sau chiến tranh, cũng như bao người lính khác, ông Luật phải lăn lộn, lo toan với cuộc sống đời thường. Thế nhưng, hàng chục năm qua, Cựu chiến binh, thương binh Vũ Đình Luật vẫn miệt mài không biết mệt mỏi đi tìm hài cốt, mộ liệt sĩ.
Trong ngôi nhà nhỏ của người lính Sư đoàn 968, chiến đấu trên mặt trận Đường 9 – Quảng Trị năm xưa, như vẫn đang sống cùng những đồng đội đã mất. Trên chiếc bàn khách, danh sách đồng đội hy sinh cùng những tấm bản đồ trận đánh cũ kỹ ngả màu ố vàng, chất chồng chiếm hết mọi không gian. Là người lính từng chứng kiến đồng đội hy sinh và có người thân hy sinh trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ, cựu chiến binh Luật đồng cảm sâu sắc với bao gia đình có người thân hy sinh, đến nay vẫn chưa tìm được hài cốt.
Tạm gác lại cuộc sống thường nhật, ông Luật đã thực hiện hàng trăm chuyến tìm kiếm hài cốt, mộ liệt sĩ. Việc làm của ông đã lan tỏa thu hút 30 thành viên tham gia. Họ là những cựu chiến binh năm xưa, thân nhân liệt sĩ hay chỉ là những dân thường muốn góp sức vào công cuộc tìm kiếm. “Lúc đầu gian nan lắm, mọi thứ tự mình bỏ ra, có người cho là mình “gàn”, bị tàn tật, gầy yếu lại dám đi tìm hài cốt liệt sĩ nơi rừng sâu núi thẳm”, ông Luật chia sẻ.
Thành công và cũng niềm vui lớn của ông khi tìm được hài cốt của một liệt sĩ ở khu phố Hòa Đồng, thị trấn Đức Phong, huyện Bù Đăng vào năm 2013. Lúc đó chỉ có mình ông Luật đi tìm. Thời gian sau có thêm 5 người tham gia sau phát triển lên 30 đội viên, do ông Luật làm trưởng đoàn.
Cũng trong năm 2013, được tin báo của người dân xã Bình Nghi, huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định, nghi ngờ có mộ liệt sĩ tập thể nằm trong một nghĩa địa được gọi là “nghĩa địa cộng đồng địch quân”, tổ tình nguyện do ông Luật làm trưởng đoàn đã lên đường. Tổ đã phối hợp chính quyền địa phương, cùng Ban Chỉ huy Quân sự huyện Tây Sơn khai quật và quy tập được 74 liệt sĩ thuộc Lực lượng Vũ trang Quân khu 5 về an táng tại nghĩa trang liệt sĩ huyện. Cùng thời gian đó, tiếp tục thu thập thông tin, mở rộng tìm kiếm, đoàn khai quật thêm 5 bộ hài cốt liệt sĩ của Sư đoàn 968, hy sinh ở xã Tây Giang cùng huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định.
Sau lần ấy, khí thế của đội được đẩy lên cao, họ trở lại Bình Phước phối hợp với cơ quan chức năng tiếp tục cuộc hành trình đặc biệt này. Đến năm 2014, tổ cùng Đội K72, Phòng Chính trị, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh đã tìm được 22 hài cốt liệt sĩ tại ấp Cần Lê, xã Lộc Thịnh, huyện Lộc Ninh.
“Cho đến nay, chúng tôi phối hợp với các cơ quan chức năng tham gia khảo sát và khai quật 240 điểm, góp phần tìm kiếm được 116 hài cốt liệt sĩ. Các phần mộ đều có xương cốt, di vật đầy đủ. Đó là bằng chứng hùng hồn để chứng minh đây là những người lính đã đổ máu xương, ngã xuống vì sự nghiệp thống nhất đất nước”, ông Luật nói.
Khi được hỏi về bí quyết thành công, cựu chiến binh Vũ Đình Luật trả lời: “Không có bí quyết gì, mà trước hết phải có lòng nhiệt tình, dám nghĩ dám làm, vượt lên hoàn cảnh, số phận, chia sẻ, đồng cảm với những gia đình bị mất mát, đau thương khi có chồng, con, người thân ngã xuống vì độc lập của dân tộc. Chúng tôi tìm kiếm hài cốt, mộ liệt sĩ đều dựa vào dân, các đơn vị quân đội, hội cựu chiến binh, đồng đội cựu chiến binh chung đơn vị có đồng chí mình hy sinh. Không dựa vào ngoại cảm, hài cốt liệt sĩ phải có di vật, trên cơ sở tư liệu cụ thể…”.
Thắt lòng khi nghĩ đến các liệt sĩ chưa về
Đã mấy chục năm qua, ký ức về những năm tháng chiến đấu vẫn còn nguyên vẹn trong tâm trí của vợ chồng người lính già Trương Xuân Tiêu, Võ Thị Niệm. Rời chiến trường, trở về địa phương, đã qua tuổi 70 nhưng vợ chồng cựu chiến binh, cựu thanh niên xung phong này vẫn đau đáu về những đồng đội đã hy sinh vẫn còn nằm lại ở các vùng đất nhiều bom đạn.
Khi còn tại ngũ, ông Tiêu phục vụ tại Trung đoàn 165, Sư đoàn 312 và bị thương trong chiến đấu năm 1972 chiến trường Quảng Trị. Năm 1973, ông được xuất ngũ. Tuy nhiên, sau đó ông không về địa phương, mà lại tiếp tục chuyển sang lực lượng thanh niên xung phong và làm C trưởng C 2711 (Đoàn 559).
Bà Võ Thị Niệm tham gia thanh niên xung phong năm 1967 và được bổ sung vào Tổng đội 271 (Bộ giao thông vận tải). Bà Niệm nhớ lại, một lần đơn vị giao đi nộp báo cáo cho Tổng đội thanh niên xung phong đóng ở thành phố Thanh Hóa; trên đường về đến huyện Tĩnh Gia, máy bay Mĩ thả bom trúng hai xe của bộ đội chở gạo vào tuyến trong.
Không chần chừ, bà băng trong đạn lửa, cõng được một đồng chí ra ngoài, rồi quay lại cõng tiếp người còn lại. Nhưng vừa chạy chừng mười mét thì bất ngờ một quả bom nổ gần đó, đất đá chụp lên cả hai người. Bà Niệm bị sức ép của bom, chấn thương ở lưng, hai đồng chí bộ đội lái xe bị thương quá nặng, nên đã hy sinh cách đó khoảng 500 mét.
Trở về đời thường, hai vợ chồng chọn xã Thọ Sơn, huyện Bù Đăng để lập nghiệp. Nhờ bản lĩnh người lính Cụ Hồ, không ngại gian khó, ông bà đã phát triển và ổn định kinh tế, sau đó dành hết thời gian tham gia công tác quy tập, tìm kiếm những đồng đội năm xưa. Trong nhiều năm qua, hai vợ chồng ông bà tham gia hàng chục đợt tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ ở khắp các mặt trận trên cả nước, chỉ cần có thông tin là hai vợ chồng lại lên đường.
“Nếu tìm kiếm hài cốt liệt sĩ trên địa bàn tỉnh Bình Phước, hai vợ chồng tôi đèo nhau bằng xe máy, cứ sáng đi tối về, có đợt đi xa hơn 100km. Còn ở ngoài tỉnh, chúng tôi phải chuẩn bị hành trang để ở lại nhiều ngày. Có những hôm thời tiết thất thường, trời đang nắng gắt bỗng chuyển đổ mưa, vết thương cũ đau nhức, nhưng cả hai vợ chồng tôi vẫn quyết tâm đeo bám hiện trường để phục vụ công tác tìm kiếm…”, ông Tiêu nói.
Nói về kết quả công việc của mình, ông Tiêu cho biết thêm, qua 4 lần cùng Đội K72 tổ chức khai quật khu mộ tập thể tại vùng phụ cận sân bay Phước Bình (nay là Trung tâm thị xã Phước Long) đã phát hiện, cất bốc hàng chục bộ hài cốt liệt sĩ. Hay như đợt ra huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định cũng đã tìm kiếm, cất bốc, quy tập 74 hài cốt liệt sĩ.
“Vợ chồng tôi sẽ vẫn còn đi cho đến hết cuộc đời mình khi còn có thể. Tâm nguyện trong chúng tôi là chỉ mong tìm được anh em đồng chí, đưa họ về với quê hương gia đình được người nào thì mừng người đó. Hàng ngàn liệt sĩ vô danh còn lưu lạc trên chiến trường xưa luôn làm cựu chiến binh, cựu thanh niên xung phong chúng tôi ngày đêm trăn trở, nhiều lúc thấy thắt lòng khi nghĩ đến các anh”, ông Tiêu xúc động nói.
Theo Đại tá Lê Thanh Song, Trưởng văn phòng đại diện Hội Hỗ trợ gia đình liệt sĩ phía Nam, hiện cả nước có gần 1.200.000 liệt sĩ đã quy tập vào trên 3.000 nghĩa trang, trong đó có 300.000 liệt sĩ chưa có tên. Trên 200.000 liệt sĩ chưa tìm thấy. Đây là sự mất mát hy sinh quá lớn, hài cốt các anh vẫn còn ẩn khuất đâu đó chưa về với gia đình, người thân. Điều đó đòi hỏi sự nổ lực rất lớn mà toàn Đảng, toàn quân, toàn dân ta tích cực, đẩy mạnh việc tìm kiếm liệt sĩ, một công việc cấp thiết, lâu dài…
Hình ảnh của cựu chiến binh, thương binh Vũ Đình Luật và cựu chiến binh, cựu thanh niên xung phong, thương binh Trương Xuân Tiêu, Võ Thị Niệm cùng các đội viên của ông, chúng tôi xúc động vô cùng. Vừa cảm phục, vừa chạnh lòng, khi biết mỗi lần ông Luật đi làm việc nghĩa, xa nhà cả tuần không về. Vợ ông bận đi làm thêm có trang trải cho gia đình, đồng đội mấy người về thay vợ chồng ông chăm nom con gà, con vịt, quét nhà, cho heo ăn hay tưới đám rau mới trồng.
Còn vợ chồng ông Tiêu mỗi lần đi ngoài tỉnh với công việc nghĩa tình này, bà Niệm lại “thông báo” cho con cháu về trông coi nhà cửa, thay ông bà chăm nuôi đàn gà lợn, chăm sóc vườn cà phê… Ngoài việc tham gia tìm kiếm hài cốt, mộ liệt sĩ, vợ chồng cựu chiến Binh, cựu thanh niên xung phong, thương binh Trương Xuân Tiêu, Võ Thị Niệm ủng hộ hàng trăm triệu đồng cho công tác tìm kiếm tri ân liệt sĩ, từ đầu năm 2015 cho đến nay.
Qúa trình cống hiến tìm kiếm hài cốt liệt sĩ của cựu chiến binh Vũ Đình Luật, Trương Xuân Tiêu, Võ Thị Niệm đã được Bộ chỉ huy Quân sự tỉnh, UBND tỉnh Bình Phước, Hội Hỗ trợ gia đình liệt sĩ Việt Nam, Hội Cựu chiến binh Việt Nam, Hội cựu thanh niên xung phong Việt Nam tặng bằng khen. Riêng cựu chiến binh Vũ Đình Luật được Bộ Tư lệnh Quân khu 7 tặng bằng khen năm 2016.
DUY HIẾN
