Long Khốt là tên một dòng sông, cũng là tên một chi khu quân sự của chế độ cũ trước năm 1975; bây giờ là Đồn Biên phòng Long Khốt, nằm sát biên giới Việt Nam – Campuchia thuộc xã Thái Bình Trung, huyện Vĩnh Hưng, tỉnh Long An.
Từ năm 1972 đến năm 1975, Trung đoàn 174 (Đoàn Cao – Bắc – Lạng) lúc đó mang phiên hiệu Trung đoàn 2 được phân công làm mũi chủ công của Công trường 5 (Sư đoàn 5) Quân giải phóng Miền Nam tấn công chi khu quân sự có vị trí chiến lược trọng yếu này. Tháng 6 năm 1972, trận đánh đầu tiên diễn ra trong 3 ngày, ta không nhổ được căn cứ địch. Lực lượng ta bị tiêu hao nặng.
Đại tá Trần Thế Tuyển dẫn đầu đoàn Hội Hỗ trợ gia đình liệt sĩ TP. HCM viếng đền thờ liệt sĩ Long Khốt.
Chiến dịch mùa khô 1973 – 1974 Trung đoàn 174 lại được giao nhiệm vụ tiến công tiêu diệt chi khu Long Khốt. Lần này cấp trên tăng cường cho Trung đoàn 1 Tiểu đoàn đặc công, 2 khẩu pháo 85 ly và 3 xe thiết giáp PT85… Đêm 28/4/1974 các đơn vị tiền nhập chiếm lĩnh trận địa. Rạng sáng 29/4/1974 lực lượng đặc công dùng bộc phá mở toang 2 cửa mở, cùng lúc các loại pháo 85 ly nòng dài, DKZ – 82 ly và các loại súng cối bắn phá các mục tiêu trong Chi khu Long Khốt. Bị đánh quyết liệt nhưng Tiểu đoàn 502 biệt động quân ngụy vẫn ngoan cố chống trả và yêu cầu không quân cùng pháo binh từ gò Măng Đa và tiểu khu Mộc Hoá chi viện. Sau 1 ngày chiến đấu ác liệt giành nhau từng tấc đất với địch, ta đã giải phóng được chi khu Long Khốt, mở toang cánh cửa cho đại quân ta tiến về đồng bằng sông Cửu Long. Trong chiến dịch Tổng tiến công và nổi dậy Mùa Xuân năm 1975, đỉnh cao là Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, từ đây Trung đoàn 174 cùng các cánh quân của Đoàn 232 vượt Đồng Tháp Mười về chốt chặn quốc lộ số 4 (cũ) và giải phóng Thị xã Tân An (cũ) vào giữa trưa 30/4/1975.
Để có chiến công ấy, riêng tại khu vực Long Khốt, Thái Trị, Măng Đa… gần 2000 cán bộ chiến sĩ ta hy sinh, trong đó Trung đoàn 174 có gần 700 liệt sĩ.
TRỞ LẠI CHIẾN TRƯỜNG XƯA
Cách đây 13 năm, mùa hè năm 2008, chúng tôi, những cựu chiến binh thuộc Trung đoàn 174 tham gia đánh Long Khốt trở lại thăm chiến trường xưa. Chi khu Long Khốt nơi chúng tôi đã “quần nhau với giặc” suốt mấy năm cuối cuộc kháng chiến chống Mỹ nay là Đồn Biên phòng số 885 – Đồn Long Khốt. Tiếp chúng tôi, Đại tá Võ Minh Khánh, Chỉ huy trưởng Bộ đội Biên phòng tỉnh Long An nói rằng: “Long Khốt không chỉ thấm đẫm máu xương bộ đội Sư đoàn 5 thời chống Mỹ mà trong chiến tranh bảo vệ biên giới Tây Nam, năm 1978, đã có hàng chục cán bộ chiến sĩ Công an vũ trang (nay là Bộ đội biên phòng) hy sinh. Chủ tịch UBND huyện Vĩnh Hưng nói thêm: “Thời ấy, ngoài bộ đội ta hy sinh còn có gần chục ngàn dân tử nạn vì bom đạn của địch”. Đại tá Võ Minh Khánh dẫn chúng tôi đến thắp nhang tại bia tưởng niệm liệt sĩ. Thật ngạc nhiên, trên bia chỉ có danh sách 40 liệt sĩ Bộ đội Biên phòng và một số du kích địa phương hy sinh thời bảo vệ biên giới Tây Nam. Còn hàng ngàn đồng đội của chúng tôi hy sinh thời đánh Mỹ thì chưa thấy tên tuổi các anh đâu cả.
Chiều hôm ấy, tại cuộc gặp mặt với chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh và lãnh đạo địa phương, chúng tôi đề xuất huy động nguồn lực xây dựng nơi đây một ngôi đền thờ liệt sĩ. Mọi người ủng hộ ngay. Đại tá Chỉ huy trưởng Bộ đội Biên phòng tỉnh Long An, Võ Minh Khánh hào hứng: “Rất nên. Hay lắm. Chúng ta sẽ xây dựng ngôi đền nơi cửa ngõ biên giới này. Trước hết thờ Bác Hồ, sau thờ các anh hùng liệt sĩ đã anh dũng hy sinh tại đây”. “Đền thờ Bác Hồ?”. Tôi hỏi lại, Đại tá Chỉ huy trưởng Bộ đội Biên phòng tỉnh Long An nói thêm, từ sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, bà con Thái Bình Trung – Thái Trị đã chọn ngày 19 tháng 5 hằng năm làm ngày tưởng nhớ Bác Hồ và giỗ trận Liệt sĩ…
CCB Trình Tự Kha kể chuyện chiến đấu tại Bến vượt sông Long Khốt.
Từ chiến trường xưa Long Khốt trở về, chúng tôi bàn bạc xúc tiến ngay việc xây đền thờ Bác Hồ và liệt sĩ tại Long Khốt. Tôi và CCB Trình Tự Kha, khẩu đội trưởng DKZ trực tiếp đánh Long Khốt (đợt 2) nay là Tổng giám đốc Công ty CP Du lịch Golf Việt Nam phân công anh em, nhóm đi vận động tài trợ; nhóm vào Cục Chính trị QK7 sưu tầm danh sách liệt sĩ… CCB AHLĐ Lê Văn Kiểm, CT HĐQT – TGĐ CT Golf Long Thành, CCB Hoàng Minh Sơn và CCB Trình Tự Kha, Bùi Ngọc Nội…, mỗi người một cách, người góp tiền, người góp vàng, người góp công phối hợp với Bộ đội Biên phòng Long An, bà con cô bác Thái Bình Trung – Thái Trị xây nên ngôi đền linh thiêng nơi cửa ngõ biên giới Tây Nam này. Ngày 19/5/2009, với sự giúp đỡ của báo Sài Gòn Giải Phóng đền thờ Bác Hồ và liệt sĩ cạnh dòng sông Long Khốt được khánh thành. Bên cạnh tượng Bác Hồ có danh sách gần 1000 liệt sĩ đã hy sinh tại đây. Đây cũng là nơi đầu tiên hai câu thơ – cặp vế đối của CCB – nhà báo Trần Thế Tuyển được khắc trên quả chuông đồng nặng gần 200 kg và trên hoành phi đền thờ. Đôi câu đối là:
“Thân ngã xuống thành đất đai Tổ quốc
Hồn bay lên hoá linh khí Quốc gia”.
Bên trong đền thờ liệt sĩ Di tích quốc gia khu vực đồn Long Khốt.
Sau này, đôi câu đối được nhiều địa phương trong cả nước chọn khắc trên chuông đồng và hoành phi tại các đền thờ liệt sĩ như: Long Đại (Quảng Bình), Đá Biên (Long An), Bù Gia Mập (Bình Phước), Ngọc Hồi (Kon Tum)…
GIỖ BÁC HỒ VÀ LIỆT SĨ
Theo phong tục người Việt, ngày mất của người quá cố được chọn làm ngày giỗ. Những đối với Long Khốt, Thái Bình Trung, Thái Trị (Vĩnh Hưng) nơi có hàng ngàn liệt sĩ nằm lại, bà con đề nghị chính quyền và bộ đội biên phòng chọn ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5) làm ngày giỗ Bác Hồ và liệt sĩ. Gần 20 năm nay, đã thành thông lệ, hằng năm cứ đến ngày này, bà con địa phương tự nguyện phối hợp cùng bộ đội tổ chức giỗ. Chúng tôi, những CCB trực tiếp chiến đấu ở đây, từ năm 1972 đến 1975, hầu như năm nào cũng về dự giỗ và trở thành thành viên Ban tổ chức.
Dần dần, ngày giỗ Bác Hồ tại đền thờ Long Khốt trở thành ngày hội, nét đẹp văn hoá của không chỉ bà con, LLVT vùng Vĩnh Hưng, Đồng Tháp Mười mà của cả khu vực Tây Nam Bộ và nhân dân cả nước. Những năm đầu, chỉ vài trăm người về dự. Gần đây, có chừng trên dưới ngàn người từ khắp nơi đến thắp nhang tưởng nhớ Bác Hồ và các anh hùng liệt sĩ. Lễ giỗ diễn ra trong hai ngày. Ngày 18/5, bà con Thái Bình Trung – Thái Trị tự nguyện mang trâu, bò, lợn, gà, tôm, cá và sản vật “cây nhà lá vườn” đến góp giỗ. Buổi tối tại khu vực đồn Long Khốt, sau lễ cúng cáo và thả hoa đăng trên dòng sông Long Khốt, nơi có hàng trăm cán bộ chiến sĩ của Trung đoàn 174 hy sinh là cuộc giao lưu lửa trại giữa bà con địa phương và khách về dự giỗ. Các CCB – nhân chứng lịch sử kể chuyện đánh giặc. Còn thanh niên và nhân dân địa phương kể chuyện về Bác Hồ và báo cáo trước bàn thờ Bác những việc đã làm, hưởng ứng cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức, phong cách Chủ tịch Hồ Chí Minh”. Vào lúc 10 giờ sáng ngày 19/5, lễ giỗ bắt đầu. Sau bài diễn văn của đại diện chính quyền địa phương ôn lại cuộc đời hoạt động cách mạng, tấm gương đạo đức của Bác Hồ là lễ trao học bổng, quà tặng cho các gia đình chính sách và bà con nghèo vùng căn cứ kháng chiến cũ. Trong số cả ngàn người về dự giỗ, chúng tôi thấy có đại diện chính quyền và LLVT địa phương CPC vùng giáp biên.
VIỆC TÌNH NGHĨA KHÔN NGUÔI
Lễ giỗ Bác Hồ và giỗ trận liệt sĩ tại đền thờ Long Khốt ngày càng thu hút khách thập phương và bạn bè quốc tế. Để ghi ơn công đức của Bác và hàng ngàn liệt sĩ đã ngã xuống nơi đây, năm 1997 UBND tỉnh Long An đã công nhận Long Khốt là Di tích lịch sử văn hoá cấp tỉnh. Năm 2018, theo đề xuất của Ban Liên lạc Truyền thống CCB Trung đoàn 174 tại TP Hồ Chí Minh và các tỉnh phía Nam, Tỉnh ủy, UBND tỉnh Long An đã chỉ đạo các cơ quan chức năng sưu tầm tư liệu, lập hồ sơ trình Bộ VH TT và DL công nhận Khu vực Đồn Long Khốt là Di tích LSVH cấp quốc gia. Đúng dịp kỷ niệm sinh nhật Chủ tịch Hồ Chí Minh và giỗ liệt sĩ (19/5/2019) Bộ VHTTDL đã ra quyết định công nhận Khu vực Đồn Long Khốt là Di tích LS VH cấp quốc gia.
Cổng trước Đền thờ liệt sĩ Di tích quốc gia khu vực đồn Long Khốt.
Ngày 21/12/2019, tại đền thờ Bác Hồ và liệt sĩ Long Khốt, UBND tỉnh Long An làm lễ đón nhận Danh hiệu cao quý này. Hàng trăm CCB và thân nhân gia đình liệt sĩ khắp nơi đã về dự. Có mặt tại Long Khốt từ đêm trước, chúng tôi tổ chức lễ hoa đăng trên dòng sông di tích tưởng nhớ đồng đội đã nằm xuống nơi đây. Dự án xây dựng Khu Di tích LSVH quốc gia Long Khốt gồm 8 hạng mục, công trình đang trình nhà nước phê duyệt. Rồi đây, chiến trường xưa Long Khốt – Đồng Tháp Mười, một thời chiến đấu gian khổ, ác liệt, nơi thân thể của hơn 1000 liệt sĩ “biến thành đất đai tổ quốc” sẽ mọc lên một quần thể kiến trúc văn hoá; trở thành cột mốc thiêng liêng, tượng đài ghi ơn công đức của Chủ tịch Hồ Chí Minh và các anh hùng, liệt sĩ.
ƯỚC MƠ ĐÃ THÀNH HIỆN THỰC
Khu vực Đồn Long Khốt được công nhận là Di tích Lịch sử Văn hoá cấp quốc gia là sự kiện lớn không chỉ của Đảng bộ, chính quyền, nhân dân tỉnh Long An nói chung, huyện Vĩnh Hưng nói riêng mà còn là niềm vui mừng của các CCB Trung đoàn 174, Sư đoàn 5 và những người đã trực tiếp chiến đấu giải phóng và bảo vệ Long Khốt.
Đoàn tham quan Đền thờ liệt sĩ Di tích quốc gia khu vực đồn Long Khốt.
Là những người đề xuất ý tưởng và cùng địa phương sưu tầm tài liệu để Bộ VH TT DL công nhận Khu vực Đồn Long Khốt là Di tích Lịch sử cấp quốc gia, Ban Liên lạc Truyền thống CCB Trung đoàn 174 xác định, được cộng nhận Di sản quốc gia là một vấn đề; xây dựng bảo tồn, phát huy giá trị của Di sản lại là vấn đề khác. Trong quần thể của khu di tích, trước hết là tôn tạo, xây dựng lại ngôi đền thờ liệt sĩ. Đền thờ liệt sĩ hiện hữu được xây dựng từ 2008. Đã hơn chục năm nay, quả thực, ngôi đền ấy không xứng với xương máu hy sinh của đồng chí, đồng bào và tầm mức của Di tích Lịch sử Văn hoá cấp quốc gia. Qua quá trình sưu tầm tư liệu, Ban LL TT CCB Trung đoàn 174 phát hiện không chỉ có gần 1000 liệt sĩ thuộc Trung đoàn 174 nằm lại nơi đây mà còn hơn 1000 liệt sĩ của các đơn vị bạn và địa phương đã hy sinh vì đất nước trên mảnh đất thiêng liêng này.
Thấu hiểu ngọn nguồn và nỗi niềm ấy, trong một chuyến thăm đền liệt sĩ Long Khốt, Trung tướng Lưu Phước Lượng, nguyên Bí thư Đảng uỷ, Phó Sư đoàn trưởng về chính trị Sư đoàn 5, nguyên Bí thư Đảng uỷ, Phó Tư lệnh về chính trị (chính uỷ) Quân khu 9; nguyên Phó Ban Chỉ đạo Tây Nam Bộ chia sẻ ông sẽ cố gắng cùng Ban LL CCB Trung đoàn tìm nhà tài trợ để xây lại ngôi đền thờ liệt sĩ.
Trung tướng Lưu Phước Lượng cùng đoàn Hội Hỗ trợ gia đình liệt sĩ TP. HCM viếng Đền thờ liệt sĩ Long Khốt.
Và, khát vọng, ước mơ ấy đã thành sự thật, sau đúng 1 năm Khu vực Đồn Long Khốt được công nhận Di tích LS VH cấp quốc gia, với sự tài trợ nghĩa tình trong sáng của Liên hiệp HTX DV NN TH Đồng Nai (DonaCoop), ngày 21 tháng 12 năm 2020, UBND tỉnh Long An và Bộ Tư lệnh Quân khu 7 đã phối hợp với nhà tài trợ và Ban LL CCB Trung đoàn 174 khánh thành đền thờ liệt sĩ Long Khốt. Đây là một trong những ngôi đền thờ liệt sĩ có quy mô lớn nhất khu vực đồng bằng sông Cửu Long và Nam Bộ.
Bài: Trần Thế Tuyển, ảnh: Thảo Nguyên Hà
