Ngày 02/9/1965, Sư đoàn 5 cùng với Sư đoàn 9 được thành lập theo quyết định của Quân ủy – Bộ Chỉ huy Miền. Đây là hai sư đoàn chủ lực đầu tiên của quân giải phóng miền Nam (B2) trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
Song do yêu cầu nhiệm vụ, sau ngày có quyết định thành lập, các đơn vị thuộc sư đoàn phải bước vào chiến đấu, đến 23/11/1965, tại căn cứ Mây Tẩu, tỉnh Bà Rịa, Đảng ủy Sư đoàn mới có cuộc họp đầu tiên đề ra Nghị quyết lãnh đạo thực hiện nhiệm vụ chính trị của Sư đoàn.
Tại hội nghị này, Đảng ủy Sư đoàn quyết định lấy ngày 23/11/1965 (Ngày Nam kỳ khởi nghĩa) làm ngày truyền thống của Sư đoàn. Khi thành lập Sư đoàn có hai trung đoàn bộ binh: Trung đoàn 4 và Trung đoàn 5.
Quá trình chiến đầu Sư đoàn được bổ sung và tăng cường các đơn vị Trung đoàn 88 bổ sung 2 lần: tháng 11/1967 và tháng 7/1968 Trung đoàn 33: tháng 7/1968 Trung đoàn 174 (Đoàn Cao – Bắc Lạng): tháng 10/01/1968 Sau đó theo yêu cầu nhiệm vụ, thành lập thêm các đơn vị Trung đoàn 3: 1970 Trung đoàn 205: 6/1970 Trung đoàn 16, đoàn 82 Biên phòng (trong chiến tranh bảo vệ biên giới Tây Nam và làm nghĩa vụ quốc tế tại Campuchia).
Hiện nay Sư đoàn có 3 trung đoàn: Trung đoàn 4, Trung đoàn 5, Trung đoàn 271 và các đơn vị trực thuộc. Trải qua 57 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, Sư đoàn đã có gần 25 năm chiến đầu chống Mỹ, bảo vệ biên giới Tây Nam và làm nghĩa vụ quốc tế giúp bạn Campuchia.
Trung tướng Lưu Phước Lượng – Nguyên Phó Trưởng Ban Chỉ đạo Tây Nam Bộ, nguyên Phó Tư lệnh chính trị Quân khu 9, Trưởng Ban liên lục sư đoàn 5 tại TPHCM
Với quá trình lịch sử đầy gian lao và anh dũng đó, các thế hệ cán bộ, chiến sĩ Sư đoàn đã vượt qua muôn vàn khó khăn gian khổ, ác liệt dưới mưa bom bão đạn, chiến đấu chống lại mọi đối tượng tác chiến: từ quân Mỹ và các nước chư hầu, quân ngụy Sài Gòn, ngụy Lon Nol và quân Polpot diệt chủng đã làm nên nhiều chiến công xuất sắc góp phần vào sự nghiệp vẻ vang của quân dân ta trong sự nghiệp giải phóng miền nam, thống nhất đất nước, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa và làm tròn nghĩa vụ quốc tế tại Campuchia.
Tiêu biểu với các chiến công: tiến công sân bay Biên Hòa trong tổng tấn công Mậu Thân năm 1968, đánh quy Sư đoàn 18 Ngụy ở Tầm Bung – Long Khánh, diệt các chiến đoàn 8, 9 Ngụy Sài Gòn, giải phóng thị trấn Lộc Ninh năm 1971 – 1972, làm nhiệm vụ chia cắt chiến lược lộ 4, giải phóng thị xã Tân An trong chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử. Cuối năm 1978 phối hợp cùng các đơn vị bạn đã hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, góp phần giải phóng nhân dân Campuchia thoát khỏi họa diệt chủng (07/01/1979), tiếp tục giúp bạn xây dựng và phát triển lực lượng, tự bảo vệ thành quả cách mạng của đất nước minh. Với những thành tích xuất sắc đó, Sư đoàn được Đảng – Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân (lần 1 tháng 01/1976, lần 2 tháng 12/1979) cùng nhiều phần thưởng cao quý khác.
Được Nhà nước Cộng hòa nhân dân Campuchia tặng thưởng huân chương Ăng Co. Các trung đoàn 4, 5, 16, 174… lần lượt được tuyên dương hai lần Anh hùng; Trung đoàn 271 và 28 pháo binh cùng với 8 tiểu đoàn, 6 đại đội, 12 cán bộ chiến sĩ lập thành tích xuất sắc được tuyên dương Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân.
Phát huy truyền thống vẻ vang đó, các đồng chỉ nghỉ hưu, chuyển ngành, phục viên xuất ngũ… khi về địa phương nơi cư trú đã luôn phát huy phẩm chất tốt đẹp của “Bộ đội cụ Hồ”, được nhân dân yêu mến và chính quyền tín nhiệm nhiều đồng chỉ được tham gia vào các cấp trong hệ thống chính trị ở địa phương và Trung ương. Trong các lĩnh vực hoạt động khác, đặc biệt trên lĩnh vực kinh tế, nhiều đồng chỉ đã thành đạt, là những doanh nhân tốt.
Các đồng chí tại chức luôn nêu cao tinh thần trách nhiệm hết thế hệ này đến thế hệ khác không ngừng phấn đấu hoàn thành tốt nhiệm vụ. Nhiều đồng chí đã được Đảng, Nhà nước đề bạt giữ các chức vụ cao còn đang công tác trong Quân khu và các đơn vị trực thuộc Bộ Quốc phòng (đến nay có gần 30 đồng chí cán bộ qua các thời kỳ là sĩ quan cấp Tướng).
Ra mắt Ban liên lạc truyền thống Sư đoàn 5 tại TPHCM
Những năm gần đây, Sư đoàn luôn được Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Đảng ủy Bộ tư lệnh Quân khu 7 và Cấp ủy, chính quyền, nhân dân các địa phương đánh giá cao và khen ngợi về thành thích xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tinh hình mới, nhiều tập thể, cá nhân xuất sắc được Nhà nước, Quân đội, quân khu 7 và các địa phương khen thưởng. Trong đó có hàng chục cờ thi đua, bằng khen, đặc biệt Sư đoàn được tặng thưởng huân chương Bảo vệ Tổ quốc hạng 2 do thành tích xuất sắc trong phòng chống đại dịch COVID- 19. 2
Lịch sử Sư đoàn là một bản anh hùng ca thấm đượm máu xương của hơn 34.000 liệt sĩ là cản bộ chiến sĩ Sư đoàn. Đã góp phần tô thắm lá cờ Quyết chiến quyết thắng của Quân đội nhân dân Việt Nam anh hùng. Các thế hệ con cháu chủng ta hôm nay mãi mãi khắc ghi sự hy sinh, công lao to lớn của lớp lớp cha anh, những Anh hùng liệt sĩ của đất nước và dân tộc chúng ta.
Cán bộ, chiến sĩ Sư đoàn đã nghỉ hưu, nghỉ công tác tại TP.HCM và các tỉnh lân cận luôn hướng về Sư đoàn với niềm tự hào và tin tưởng. Ban liên lạc truyền thống (BLLTT) Sư đoàn tại TP.HCM được thành lập từ năm 1996, nay vừa được kiện toàn lần thứ 3. Những lần họp mặt của BLLTT Sư đoàn 5 tại TP.HCM, luôn được sự quan tâm giúp đỡ chí tỉnh của BTL-QK7, chỉ huy Sư đoàn 5 cùng các cơ quan đơn vị bạn, các nhà hảo tâm.
Qua hoạt động, BLLTT đã góp phần giữ vững và phát huy hình ảnh “Bộ đội Cụ Hồ”, truyền thống vẻ vang của Quân đội, của Sư đoàn hai lần anh hùng. Từ năm 2020 đến nay BLLTT đã chung tay cùng các địa phương, Hội hỗ trợ gia đình liệt sỹ TP.HCM giúp đỡ các gia đình có công, gia đình neo đơn, các cựu chiến binh có nhiều khó khăn, tặng nhà tình nghĩa cho gia đình liệt sĩ…
Đặc biệt, BLLTT Sư đoàn đã quan tâm phối hợp cùng Hội hỗ trợ gia đình liệt sĩ Thành phố Hồ Chí Minh, BLLTT các Trung đoàn, các địa phương cùng các nhà thiện nguyện tìm kiếm, bốc hải cốt và những thông tin về liệt sĩ; xây dựng các bia tưởng niệm liệt sĩ tại huyện Bình Chánh, TP.HCM; Dak Tô – Tân Cảnh – Kom Tum; đền thờ liệt sỹ tại Khu di tích lịch sử cấp quốc gia Khu vực dồn Long Khốt, Long An. Đang hoàn tất khu nhà tưởng niệm tại Long Tân – huyện Đất đỏ – Bà Rịa Vũng Tàu. Phối hợp cùng các cơ quan, đơn vị có liên quan kiến nghị xây dựng bia tưởng niệm chiến thắng Lộc Ninh, tỉnh Bình Phước…
Năm 2022, thời điểm sau đại dịch COVID-19 các doanh nghiệp, các nhà thiện nguyện đã hỗ trợ cho BLLTT Sư đoàn hơn một tỷ đồng để triển khai các hoạt động theo kế hoạch đã được xác định trong thời gian tới. Những kết quả nêu trên đều có sự đồng hành của các nhà hảo tâm, của các doanh nghiệp. Cụ thể: Công ty Dona Coop, Tập đoàn Cityland, Tập đoàn Phương Trang, Tập đoàn Phú Cường, Công ty Thiên Phước, cá nhân ông Nguyễn Minh Sơn, Hội hỗ trợ GĐLS thành phố Hồ Chí Minh (cùng các hội viên của Hội là các doanh nghiệp, các nhà thiện nguyện), Ngân hàng Agribank chi nhánh Đông Thành phố Hồ Chí Minh, Công ty Thành Tuấn, Công ty Xây dựng Thanh Niên… cùng nhiều doanh nghiệp và cá nhân khác luôn quan tâm đến hoạt động của BLLTT. Chúng tôi xin chân thành cảm ơn sự đồng hành, hỗ trợ quý báu này!
Những kết quả làm được của BLLTT Sư đoàn chỉ là sự đóng góp nhỏ góp phần xoa dịu nỗi đau lớn của đất nước và dân tộc chúng ta. Ban liên lạc truyền thống Sư đoàn tin tưởng rằng, với sự đồng tình ủng hộ của BTL Quân khu 7, Hội cựu chiến binh Thành phố Hồ Chí Minh, chỉ huy Sư đoàn, các cựu chiến binh Sư đoàn và các nhà thiện nguyện tâm huyết, nhất định Ban liên lạc sẽ có những hoạt động thiết thực, hiệu quả đúng với tôn chỉ, mục đích phương hướng kế hoạch đã đề ra. Đặc biệt là các hoạt động hưởng đến kỷ niệm 60 năm ngày thành lập sư đoàn (23/11/1995 – 23/11/2025).
Trung tướng Lưu Phước Lượng – Nguyên Phó Trưởng Ban Chỉ đạo Tây Nam Bộ, nguyên Phó Tư lệnh chính trị Quân khu 9, Trưởng Ban liên lạc sư đoàn 5 tại TPHCM
Gia Nguyễn
